علت شوره زدن آجر نما و روش‌های قطعی جلوگیری از آن
- نویسنده: محمد خراسانی
- تاریخ انتشار: ۱۴۰۴/۱/۱۴
- آخرین ویرایش: ۱۴۰۴/۷/۱۶
اگر تا به حال به دیوار یک ساختمان آجری تازه ساخته شده نگاه کرده باشید، احتمالاً لکه‌های سفید و گچی رنگی را دیده‌اید که ظاهر زیبا و تمیز نما را خراب کرده‌اند. این پدیده همان چیزی است که با عنوان شوره آجر نما شناخته می‌شود. بسیاری از معماران و پیمانکاران به دنبال یافتن علت شوره زدن آجر نما هستند، چون این مشکل نه‌تنها جلوه بصری ساختمان را از بین می‌برد، بلکه نشانه‌ای از وجود رطوبت و نم در دیوار نیز هست.
در حقیقت، شوره نوعی واکنش شیمیایی میان رطوبت، نمک‌های محلول و ترکیبات درون آجر است که به شکل بلورهای سفید روی سطح نما ظاهر می‌شود. این اتفاق معمولاً پس از بارندگی یا تماس آجر با رطوبت رخ می‌دهد و در مناطق مرطوب یا شهرهایی با بارندگی زیاد، شدت بیشتری دارد.
یافتن علت شوره زدن آجر نما اهمیت زیادی دارد، زیرا اگر این مسئله در زمان مناسب کنترل نشود، در بلندمدت باعث تخریب لایه‌های سطحی آجر و نفوذ بیشتر نم به بافت سازه می‌شود. در ادامه، به طور دقیق بررسی خواهیم کرد که چرا این پدیده رخ می‌دهد و چگونه می‌توان آن را برای همیشه از بین برد.
شوره در واقع بلورهای نمکی است که پس از تبخیر آب از سطح آجر باقی می‌ماند. این نمک‌ها از درون مصالح ساختمانی، ملات، یا حتی خاک رس اولیه آجر ناشی می‌شوند. وقتی رطوبت درون آجر بالا می‌رود، نمک‌ها در آب حل شده و به سمت سطح حرکت می‌کنند. پس از تبخیر آب، رسوبات سفید یا خاکستری رنگی روی سطح آجر تشکیل می‌شود که همان شوره است.
به بیان ساده‌تر، شوره نتیجه حرکت نمک محلول از درون به بیرون آجر است. در نتیجه، هر زمان که مسیر انتقال رطوبت و نمک قطع نشود، پدیده شوره‌زدگی نیز ادامه خواهد داشت.
در واقع، برای درک دقیق علت شوره زدن آجر نما باید به این چرخه سه‌مرحله‌ای (وجود نمک، وجود آب، تبخیر) توجه کرد. قطع هر یک از این مراحل می‌تواند به کاهش شوره منجر شود.
جهت مشاوره و یا خرید آجر نسوز کلیک کنید.
رطوبت، دشمن شماره یک آجر نما است. تقریباً تمام موارد شوره زدن آجر نما ناشی از وجود آب در دیوار یا پشت نما می‌باشد. وقتی آجر در معرض باران، شست‌وشوی نامناسب یا نفوذ بخار آب از داخل ساختمان قرار گیرد، نمک‌های محلول در آب شروع به حرکت می‌کنند.
این حرکت از سمت درون به بیرون آجر باعث می‌شود نمک‌ها در سطح جمع شده و پس از تبخیر، شوره نمایان شود. اگر ساختمان در منطقه‌ای مرطوب قرار داشته باشد یا سیستم زهکشی مناسبی نداشته باشد، شدت این پدیده چند برابر می‌شود.
به همین دلیل، هنگام بررسی علت شوره زدن آجر نما، اولین موردی که باید کنترل شود، منبع رطوبت است. استفاده از عایق رطوبتی، درزگیری دقیق بندها و رعایت اصول آب‌بندی در پشت نما از ضروری‌ترین اقدامات پیشگیرانه است.
کیفیت مواد اولیه آجر نقش اساسی در میزان شوره دارد. آجرهایی که از خاک‌های شور یا مواد حاوی سولفات ساخته شده‌اند، مستعد شوره‌زدگی بیشتری هستند. همچنین استفاده از آب نامناسب در فرایند تولید یا پخت ناقص آجر نیز می‌تواند نمک‌های محلول را درون آن باقی بگذارد.
بنابراین، یکی از مهم‌ترین علت‌های شوره زدن آجر نما به کیفیت خود آجر بازمی‌گردد. در این بخش، تفاوت برندها و کیفیت تولید اهمیت زیادی دارد که در قسمت بعدی به‌طور مفصل توضیح خواهیم داد.
آب‌وهوا نیز عامل مهمی در بروز شوره است. در مناطق با رطوبت نسبی بالا یا بارش زیاد، آب بیشتری به آجر می‌رسد و احتمال تشکیل شوره افزایش می‌یابد. همچنین در مناطقی که اختلاف دما بین روز و شب زیاد است، بخار آب به‌صورت مکرر به درون و بیرون آجر نفوذ می‌کند و این تبخیرهای پی‌درپی، شرایط را برای ایجاد شوره فراهم می‌سازد.
حتی اگر از بهترین نوع آجر استفاده کنید، ولی اجرای نما اشتباه انجام شود، باز هم احتمال بروز شوره وجود دارد. عواملی مثل استفاده بیش از حد از ملات سیمانی، عدم عایق‌بندی بین دیوار و نما، یا باقی ماندن رطوبت در پشت آجر می‌توانند علت شوره زدن آجر نما باشند.
بنابراین، رعایت نکات اجرایی مانند تهویه پشت نما، شیب مناسب برای خروج آب و استفاده از ملات‌های استاندارد، نقش مهمی در پیشگیری از شوره دارند.
جهت مشاوره و یا خرید آجر آذرخش کلیک کنید.
در بسیاری از موارد، خود آجر عامل اصلی شوره است. آجرهایی که در کارخانه‌های غیرمعتبر تولید می‌شوند و کنترل کیفیت دقیقی ندارند، معمولاً از خاک‌هایی با درصد بالای نمک و مواد محلول ساخته شده‌اند. همچنین در طی فرآیند پخت، اگر دمای کوره به‌درستی تنظیم نشود، بخشی از این نمک‌ها در بافت آجر باقی می‌مانند.
به همین دلیل، انتخاب برند معتبر و آجر باکیفیت، نقش مهمی در جلوگیری از شوره دارد. آجرهای بی‌کیفیت به‌دلیل جذب بالای آب و داشتن خلل و فرج زیاد، آب را درون خود نگه می‌دارند و شرایط لازم برای شوره‌زدگی را فراهم می‌کنند.
این موارد باعث می‌شوند نمک‌های محلول در آجر باقی بمانند و پس از تماس با رطوبت، به سطح منتقل شوند. در نتیجه، حتی در بهترین شرایط اقلیمی هم احتمال شوره وجود دارد.
برندهای معتبر داخلی مانند آجر نسوز آذرخش با بهره‌گیری از خاک‌های فرآوری‌شده، کنترل دقیق مواد اولیه و پخت در دماهای بالا، آجرهایی تولید می‌کنند که تقریباً هیچ‌گونه شوره‌ای در آن‌ها مشاهده نمی‌شود. این برندها از تکنولوژی‌های مدرن برای حذف نمک‌های محلول در خاک استفاده کرده و آزمایش‌های متعددی برای بررسی مقاومت در برابر رطوبت انجام می‌دهند.
به همین دلیل، آجرهای برندهای معتبر مثل آجر نسوز آذرخش در پروژه‌های ساختمانی بزرگ به عنوان گزینه‌ای مطمئن و ماندگار شناخته می‌شوند. این آجرها علاوه بر زیبایی ظاهری، از نظر دوام و مقاومت در برابر تغییرات جوی نیز بی‌نظیر هستند.
وقتی نمک‌های محلول مانند کلرید سدیم، سولفات کلسیم یا نیترات پتاسیم درون آجر وجود دارند، به‌محض تماس آجر با آب، این ترکیبات در آب حل می‌شوند. پس از تبخیر، این نمک‌ها دوباره به حالت جامد بازمی‌گردند و روی سطح سفیدک می‌زنند.
ملات‌های سیمانی نیز می‌توانند منبع تولید نمک باشند. سیمان حاوی ترکیباتی است که در حضور رطوبت، سولفات‌ها و کربنات‌ها را آزاد می‌کنند. اگر ملات به‌درستی خشک نشود یا از نوع نامناسب استفاده شود، نمک‌های موجود در آن به سطح آجر منتقل شده و باعث بروز شوره می‌شوند.
جهت مشاوره و یا خرید آجر نما کلیک کنید.
اولین و ساده‌ترین روش برای پاک کردن شوره آجر نما، استفاده از برس خشک است. اگر شوره تازه تشکیل شده باشد و هنوز در بافت آجر نفوذ نکرده باشد، با برس نرم یا برس سیمی ملایم می‌توان آن را به‌آسانی تمیز کرد. نکته مهم این است که نباید از آب در مراحل ابتدایی استفاده شود، چون آب می‌تواند دوباره نمک‌ها را فعال کرده و شوره را بازگرداند.
در مواردی که شوره کمی مقاوم‌تر است، می‌توان از محلول آب و سرکه سفید با نسبت ۱ به ۵ استفاده کرد. این محلول باعث حل شدن بلورهای نمکی می‌شود. اما لازم است پس از شست‌وشو، سطح آجر به‌طور کامل خشک شود تا از بازگشت شوره جلوگیری گردد.
در بازار، محلول‌های ضد شوره مخصوص آجر نما وجود دارند که بر پایه ترکیبات اسیدی ضعیف (مثل اسید فسفریک یا اسید استیک) ساخته شده‌اند. این محصولات در حذف لایه‌های سفید بسیار مؤثرند، ولی استفاده از آن‌ها نیاز به دقت دارد تا به سطح آجر آسیب نرسانند.
قبل از استفاده از هر ماده شیمیایی، باید سطح کوچکی از نما آزمایش شود تا از سازگاری آن با نوع آجر اطمینان حاصل گردد. همچنین پس از شست‌وشو با مواد شیمیایی، باید سطح آجر با آب تمیز شسته و خشک شود تا باقیمانده مواد باعث تغییر رنگ یا واکنش شیمیایی ناخواسته نشود.
یکی از اصلی‌ترین علت‌های شوره زدن آجر نما نشت آب از پشت آجر است. اگر درزهای بین آجرها باز شده یا بندکشی‌ها تخریب شده باشند، رطوبت به‌راحتی وارد دیوار می‌شود. در این حالت، تمیز کردن سطحی هیچ تأثیری ندارد، چون منبع اصلی مشکل از داخل است.
بنابراین، پس از تمیزکاری، لازم است بندهای خراب مجدداً ترمیم شوند و سطح نما با مواد نانو یا رزین‌های آب‌گریز مخصوص آجر پوشش داده شود. این مواد به آجر اجازه تنفس می‌دهند اما مانع نفوذ آب می‌شوند و از بازگشت شوره جلوگیری می‌کنند.
مهم‌ترین اقدام پیشگیرانه، انتخاب آجر باکیفیت و تولیدشده توسط برندهای معتبر است. همان‌طور که پیش‌تر اشاره شد، بسیاری از علت‌های شوره زدن آجر نما به کیفیت خود آجر بازمی‌گردد. برندهایی مانند آجر نسوز آذرخش در فرآیند تولید خود از خاک‌های تصفیه‌شده و دمای پخت بالا استفاده می‌کنند که باعث حذف نمک‌های محلول می‌شود.
استفاده از چنین آجرهایی، احتمال شوره‌زدگی را تا نزدیک به صفر کاهش می‌دهد. علاوه بر این، آجرهای نسوز آذرخش از جذب آب بسیار پایینی برخوردارند، به همین دلیل حتی در مناطق مرطوب نیز عملکرد عالی دارند.
در هنگام اجرای نما، باید از ملات‌هایی استفاده شود که فاقد نمک‌های محلول باشند. ملات‌های استاندارد معمولاً از سیمان شسته‌شده، ماسه بدون خاک و آب تصفیه‌شده تهیه می‌شوند. همچنین نباید از مواد افزودنی ناشناخته استفاده کرد، چون ممکن است حاوی ترکیباتی باشند که در حضور رطوبت باعث ایجاد شوره می‌شوند.
برای جلوگیری از نفوذ آب به پشت آجر، لازم است قبل از اجرای نما، سطح دیوار با لایه‌ای از عایق رطوبتی پوشانده شود. همچنین وجود مسیر زهکشی در پایین نما برای خروج آب بسیار مهم است. در صورت عدم وجود زهکشی، آب جمع شده در پشت نما می‌تواند یکی از دلایل اصلی علت شوره زدن آجر نما باشد.
جهت مشاوره و یا خرید پودر بندکشی آجر کلیک کنید.
گاهی اوقات، طراحی نادرست باعث می‌شود باران یا رطوبت به شکل مستقیم روی آجر جمع شود. برای مثال، در ساختمان‌هایی که سقف شیبدار ندارند یا در آن‌ها از آب‌چکان مناسب استفاده نشده است، آب روی نما باقی می‌ماند و به‌مرور وارد آجر می‌شود.
استفاده از آب‌چکان در بالای پنجره‌ها، طراحی لبه‌های شیبدار برای خروج آب و ایجاد تهویه مناسب در پشت نما از راهکارهای مؤثر برای کاهش رطوبت و در نتیجه جلوگیری از شوره زدن آجر نما هستند.
در برخی مناطق، نصب سیستم‌های آب‌پاش خودکار باغچه یا شست‌وشوی مکرر نما با آب پرفشار باعث نفوذ رطوبت به آجر می‌شود. بهتر است فاصله آب‌پاش‌ها از دیوارها رعایت شود و از اسپری مستقیم آب به سطح آجر پرهیز گردد.
یکی از مهم‌ترین روش‌ها برای تشخیص تمایل آجر به شوره‌زدگی، آزمایش جذب آب است. در این روش، آجر درون آب غوطه‌ور شده و میزان آب جذب‌شده طی مدت مشخص اندازه‌گیری می‌شود. آجرهایی که درصد جذب بالایی دارند، بیشتر مستعد شوره هستند.
برای بررسی دقیق‌تر علت شوره زدن آجر نما، نمونه‌هایی از آجر و ملات در آزمایشگاه بررسی می‌شوند تا میزان نمک‌های محلول در آن‌ها مشخص شود. اگر میزان سولفات یا کلرید در مواد اولیه زیاد باشد، احتمال بروز شوره در آینده بالا خواهد بود.
گاهی منبع شوره نه از خود آجر، بلکه از محیط اطراف است. مثلاً در مناطق ساحلی یا نزدیک دریا، رطوبت هوا حاوی نمک است که می‌تواند روی آجر بنشیند و در بلندمدت باعث ایجاد شوره شود. با اندازه‌گیری رطوبت و ترکیبات موجود در هوا، می‌توان میزان خطر شوره‌زدگی را پیش‌بینی کرد.
این نوع شوره معمولاً در ماه‌های اول پس از ساخت ظاهر می‌شود و به دلیل باقی‌ماندن رطوبت ساخت‌وساز درون دیوار است. شوره موقتی را می‌توان به‌راحتی با برس یا محلول‌های ساده از بین برد و معمولاً پس از خشک شدن کامل دیوار، دیگر بازنمی‌گردد.
در مقابل، شوره دائمی به دلیل وجود نمک در خود آجر یا ملات اتفاق می‌افتد و حتی پس از شست‌وشو دوباره ظاهر می‌شود. برای حذف کامل آن، باید منبع اصلی رطوبت و نمک شناسایی و اصلاح شود. به همین دلیل، برای جلوگیری از شوره زدن آجر نما باید از همان ابتدا از مصالح استاندارد و روش‌های صحیح استفاده کرد.
شوره نه‌تنها زیبایی نما را از بین می‌برد، بلکه در صورت بی‌توجهی می‌تواند باعث آسیب‌های جدی‌تری شود. رطوبت مداوم در پشت آجر باعث پوسیدگی ملات، جدا شدن آجرها و کاهش عمر مفید نما می‌شود.
از نظر اقتصادی نیز، تمیزکاری‌های مکرر و ترمیم بندها هزینه‌بر هستند. گاهی اوقات نیاز است کل سطح نما بازسازی شود تا مشکل به‌طور کامل رفع گردد. بنابراین، درک دقیق علت شوره زدن آجر نما از ابتدا، راهی بسیار مقرون‌به‌صرفه‌تر از تعمیرات بعدی است.
زمان شست‌وشوی آجر نما، نقش مهمی در جلوگیری از بازگشت شوره دارد. اگر شوره در فصول سرد یا مرطوب سال ایجاد شده باشد، بهتر است عملیات پاک‌سازی تا زمانی که هوا کاملاً خشک شود به تعویق بیفتد. شست‌وشوی آجر در روزهای بارانی یا مرطوب، می‌تواند خود باعث گسترش شوره شود، زیرا رطوبت درون بافت آجر باقی می‌ماند.
بهترین زمان برای پاک کردن شوره، روزهای آفتابی با رطوبت پایین است تا تبخیر آب سریع‌تر انجام شود. در این زمان، می‌توان از برس یا محلول‌های رقیق‌شده استفاده کرد.
همچنین، بهتر است پس از تمیز کردن، روی سطح آجر از پوشش‌های محافظ نانو استفاده شود. این مواد بی‌رنگ بوده و خاصیت آب‌گریزی دارند، اما به آجر اجازه تنفس می‌دهند. استفاده از این نوع پوشش‌ها مانع از نفوذ رطوبت به عمق آجر می‌شود و به طور قابل توجهی از بروز مجدد شوره زدن آجر نما جلوگیری می‌کند.
نگهداری دوره‌ای نما نیز اهمیت زیادی دارد. هر چند ماه یک‌بار، بررسی بندکشی‌ها، ترک‌ها و اتصالات می‌تواند از بروز مشکلات بزرگ‌تر پیشگیری کند. به عبارتی، پیشگیری از شوره نوعی نگهداری مستمر است، نه اقدامی مقطعی.
بسیاری از افراد هنگام مواجهه با شوره، اقدامات اشتباهی انجام می‌دهند که اوضاع را بدتر می‌کند. شناخت این اشتباهات کمک می‌کند تا از تکرار آن‌ها جلوگیری شود:
انتخاب آجر مناسب از همان ابتدا می‌تواند تفاوت زیادی در ظاهر و دوام ساختمان ایجاد کند. در ادامه به چند نکته کلیدی اشاره می‌کنیم:
بررسی کنید که آجر از چه نوع خاکی ساخته شده است و کارخانه تولیدکننده چه استانداردهایی را رعایت می‌کند. کارخانه‌هایی مانند آجر نسوز آذرخش از خاک‌های ویژه و فرآوری‌شده استفاده می‌کنند تا محصول نهایی بدون املاح اضافی و مقاوم در برابر رطوبت باشد.
قبل از خرید، یک قطعه آجر را در آب قرار دهید. آجر مرغوب نباید بیش از ۶ تا ۸ درصد وزن خود آب جذب کند. آجرهایی که سریع خیس می‌شوند، در آینده بیشتر در معرض شوره زدن آجر نما قرار می‌گیرند.
در مناطق مرطوب شمالی یا جنوبی، آجر نسوز با جذب پایین بهترین گزینه است. در مناطق خشک، آجرهای رسی با پوشش نانو نیز عملکرد خوبی دارند. انتخاب نادرست آجر می‌تواند مهم‌ترین علت شوره زدن آجر نما باشد.
آجرهایی که از برندهای معتبر مانند آجر نسوز آذرخش تهیه می‌شوند، معمولاً دارای گواهی‌نامه‌های کنترل کیفیت هستند. این برندها با بهره‌گیری از فناوری‌های پیشرفته، خطر شوره را تقریباً به صفر رسانده‌اند.
آجر نسوز آذرخش نه‌تنها به‌دلیل مقاومت حرارتی بالا شناخته شده است، بلکه از نظر ظاهری نیز جذابیت فوق‌العاده‌ای دارد. اما یکی از مزیت‌های مهم آن، عدم بروز شوره حتی در شرایط سخت اقلیمی است.
در نتیجه، در پروژه‌هایی که دوام، زیبایی و مقاومت در برابر رطوبت اهمیت دارد، انتخاب آجر نسوز آذرخش می‌تواند به‌عنوان راه‌حلی مطمئن برای جلوگیری از شوره زدن آجر نما در نظر گرفته شود.
شوره آجر نما یکی از مشکلات رایج اما قابل پیشگیری در ساختمان‌سازی است. برای درک بهتر، کافی است به سه ریشه اصلی توجه کنیم: وجود نمک، وجود رطوبت، و مسیر تبخیر.
قطع هرکدام از این سه عامل، یعنی پایان شوره.
برای جلوگیری کامل، باید:
اگر این مراحل به‌درستی اجرا شوند، نما سال‌ها زیبا و تمیز باقی می‌ماند. در واقع، با شناخت دقیق علت شوره زدن آجر نما و اجرای اقدامات پیشگیرانه، می‌توان از این پدیده آزاردهنده برای همیشه خداحافظی کرد.
خیر، شوره آجر بیشتر یک مشکل ظاهری است، اما اگر درمان نشود، می‌تواند نشانگر وجود رطوبت باشد که در درازمدت باعث تخریب نما می‌شود.
رنگ زدن فقط پوشاندن موقتی است. اگر علت رطوبت رفع نشود، شوره از زیر رنگ دوباره ظاهر می‌شود.
خیر، آجرهای نسوز باکیفیت مثل آجر نسوز آذرخش به‌دلیل جذب پایین و ساختار متراکم، تقریباً هیچ شوره‌ای ایجاد نمی‌کنند.
بله، مواد نانو مخصوص آجر باعث می‌شوند آب و رطوبت به سطح نفوذ نکند و درعین‌حال ظاهر طبیعی آجر حفظ شود.
حداقل سالی یک‌بار، بندکشی‌ها و قسمت‌های در معرض آب یا باران باید بررسی شوند تا از نفوذ رطوبت و بازگشت شوره جلوگیری گردد.
نتیجه‌گیری کوتاه:
شناخت دقیق علت شوره زدن آجر نما، انتخاب آجر باکیفیت، اجرای صحیح و نگهداری دوره‌ای، سه اصل طلایی برای داشتن نمایی ماندگار و بدون شوره هستند.
دیدگاهتان را بنویسید