سورره فهن: معمار افق‌ها که طبیعت را با مدرنیسم آشتی داد
- نویسنده: محمد خراسانی
- تاریخ انتشار: ۱۴۰۴/۵/۷
- آخرین ویرایش: ۱۴۰۴/۵/۷
سورره فهن (Sverre Fehn)، معمار برجسته نروژی متولد ۱۹۲۴ و درگذشته در ۲۰۰۹، یکی از پیشگامان معماری مدرن اسکاندیناوی است که فلسفه طراحی‌اش بر پایه ادغام هماهنگ طبیعت، مواد محلی و اصول مدرنیستی بنا شده است. او که تحت تأثیر معمارانی چون لویی کان، لوکوربوزیه و آرنه کورسمو قرار گرفت، معماری را نه تنها به عنوان ساختمانی کاربردی، بلکه به عنوان گفتگویی پویا بین انسان، محیط و تاریخ می‌دید. سورره فهن باور داشت که ساختن، عملی “وحشیانه” است که طبیعت را به چالش می‌کشد، اما باید زیبایی آن را برجسته کند. آثار او، مانند پاویون نوردیک در ونیز (۱۹۶۲)، موزه هاماردومن (۱۹۶۷-۱۹۷۹) و موزه یخچال طبیعی نروژ (۱۹۹۱)، نشان‌دهنده این دیدگاه هستند؛ جایی که نور شمالی، بتن خام و عناصر طبیعی مانند درختان و صخره‌ها، فضایی شاعرانه و timeless ایجاد می‌کنند. اهمیت سورره فهن در معماری معاصر نه تنها در نوآوری‌های فنی‌اش، بلکه در تأثیر فرهنگی و زیست‌محیطی آثارش نهفته است. او معماری را به عنوان هنری انسانی تفسیر کرد که ریشه در فرهنگ محلی دارد و همزمان با جریانات جهانی همخوانی می‌یابد. این رویکرد، سورره فهن را به یکی از تأثیرگذارترین معماران قرن بیستم تبدیل کرد، که جایزه پرایتزکر ۱۹۹۷ را برای او به ارمغان آورد. در دنیای امروز، جایی که پایداری و ادغام با طبیعت اولویت دارد، فلسفه سورره فهن همچنان الهام‌بخش است و استانداردهای طراحی را برای نسل‌های آینده تعریف می‌کند.
در چشم‌انداز معماری قرن بیستم، جایی که مدرنیسم با چالش‌های فرهنگی و زیست‌محیطی روبرو بود، سورره فهن به عنوان معماری ظاهر شد که توانست پلی بین سنت و نوآوری بزند. این معمار نروژی، با ملیت اسکاندیناویایی و سبک طراحی که ترکیبی از مینیمالیسم مدرن و احترام به طبیعت است، دوره فعالیتش را از دهه ۱۹۵۰ تا اوایل قرن بیست‌ویکم ادامه داد. سورره فهن در ۱۴ اوت ۱۹۲۴ در کونگسبرگ نروژ متولد شد و پس از تحصیل در مدرسه معماری اسلو (۱۹۴۶-۱۹۴۹)، تحت تأثیر استادانی چون آرنه کورسمو قرار گرفت. سفرهای او به مراکش در ۱۹۵۲-۱۹۵۳، جایی که معماری vernacular محلی را تجربه کرد، و کار در استودیوی ژان پرووه در پاریس، دیدگاهش را شکل داد. او در ۱۹۵۴ استودیوی خود را در اسلو تأسیس کرد و تا زمان مرگ در ۲۰۰۹، بیش از ۱۰۰ پروژه طراحی کرد.
فلسفه طراحی سورره فهن بر پایه مفهوم “افق” استوار است؛ جایی که معماری نه تنها فضایی بسته، بلکه امتدادی از چشم‌انداز طبیعی است. او معماری را “گفتگویی با طبیعت” می‌دانست و باور داشت که ساختمان باید زیبایی محیط را برجسته کند، نه آن را مخفی سازد. این دیدگاه، ریشه در فرهنگ نروژی دارد که نور کم‌رنگ شمالی، جنگل‌های سبز و صخره‌های خشن را ارج می‌نهد. سورره فهن از مواد ساده مانند بتن خام، چوب و شیشه استفاده می‌کرد تا فضایی ایجاد کند که هم مدرن باشد و هم ریشه‌دار در محل. اهمیت او در معماری معاصر، به ویژه در منطقه اسکاندیناوی، در این است که مدرنیسم را از حالت انتزاعی خارج کرد و آن را با مسائل محلی مانند پایداری و هویت فرهنگی پیوند زد. دلیل انتخاب فهن برای این تحلیل، نه تنها جوایز متعددش مانند پرایتزکر ۱۹۹۷، بلکه تأثیر بلندمدتش بر معماران معاصر است. چگونه یک معمار نروژی توانست استانداردهای جهانی را تغییر دهد؟ این مقاله به کاوش این پرسش می‌پردازد، با تمرکز بر فلسفه، آثار شاخص و جایگاه او در تاریخ معماری.
در حالی که مقالات موجود در وب فارسی اغلب به صورت خلاصه‌وار به بیوگرافی سورره فهن می‌پردازند و عمق تحلیلی ندارند، این نوشتار با بررسی زوایای نو مانند تأثیر آثار بر پایداری زیست‌محیطی و فرهنگ عامه، و مقایسه با معماران هم‌عصر، عمقی حرفه‌ای ارائه می‌دهد. فهن نه تنها یک طراح، بلکه فیلسوفی بود که معماری را به عنوان هنری انسانی تفسیر کرد.
جهت مشاوره و یا خرید آجر آذرخش کلیک کنید.
نام کامل: سورره فهن (Sverre Fehn). ملیت: نروژی. سبک طراحی: مدرنیسم اسکاندیناویایی با تأکید بر ادغام طبیعت و مواد محلی، که گاهی “شاعرانه” توصیف می‌شود. دوره فعالیت: از ۱۹۴۹ تا ۲۰۰۸. نکات برجسته بیوگرافی: فارغ‌التحصیل از مدرسه معماری اسلو در دوره پس از جنگ جهانی دوم؛ عضویت در گروه PAGON برای ترویج مدرنیسم؛ سفر به مراکش و کار با ژان پرووه و آشنایی با لوکوربوزیه؛ استاد دانشگاه اسلو از ۱۹۷۱ تا ۱۹۹۵؛ برنده جایزه پرایتزکر در ۱۹۹۷ به دلیل “ترکیب خلاقانه فرم‌های مدرن با سنت اسکاندیناوی”. سورره فهن در خانواده‌ای متوسط بزرگ شد و ازدواجش با اینگرید لوبرگ پترسن در ۱۹۵۲، زندگی شخصی‌اش را پایدار کرد. مرگ او در ۸۴ سالگی، پایان عصر طلایی معماری نروژی بود.
فلسفه سورره فهن، بیش از هر چیز، بر رابطه بین ساختمان و محیط طبیعی تمرکز دارد. او معماری را “عمل وحشیانه‌ای” می‌دانست که طبیعت را به چالش می‌کشد، اما باید هارمونی ایجاد کند. این دیدگاه، تحت تأثیر تجربیات مراکش – جایی که معماری محلی با محیط ادغام شده بود – و آموزه‌های لوکوربوزیه شکل گرفت. فهن نور را به عنوان “متریالی دیگر” می‌دید؛ نوری که در شمال اروپا کم‌رنگ و پراکنده است و فضا را تعریف می‌کند. او از بتن خام برای ایجاد حس brutalism استفاده می‌کرد، اما آن را با عناصر طبیعی مانند درختان یا آب نرم می‌کرد.
در مقایسه با معماران هم‌عصر مانند آلوار آلتو فنلاندی، فهن کمتر بر فرم‌های ارگانیک تمرکز داشت و بیشتر بر “افق” – یعنی امتداد بصری فضا – تأکید می‌کرد. این فلسفه، معماری را به هنری تبدیل کرد که نه تنها کاربردی است، بلکه شاعرانه و الهام‌بخش. در دنیای امروز، جایی که پایداری اولویت دارد، دیدگاه فهن پیشگویانه بود؛ او ساختمان‌هایی طراحی کرد که با کمترین دخالت، با طبیعت همزیستی دارند.
جهت مشاوره و یا خرید آجر نسوز کلیک کنید.
سورره فهن در طول کاری خود، آثاری خلق کرد که پیوستگی فکری او را نشان می‌دهند: از ادغام تاریخ و طبیعت در موزه‌ها تا نوآوری در پاویون‌های نمایشگاهی. آثار او نه تنها با یکدیگر مرتبط هستند – همه بر پایه مفهوم “افق” و نور – بلکه با جریانات جهانی مانند brutalism و پایداری همخوانی دارند. در ادامه، سه اثر شاخص را تحلیل می‌کنیم: پاویون نروژی در بروکسل (۱۹۵۸)، پاویون نوردیک در ونیز (۱۹۶۲) و موزه هاماردومن (۱۹۶۷-۱۹۷۹). هر اثر، کانسپت، متریال‌ها، چالش‌ها و تأثیرات فرهنگی/زیست‌محیطی را بررسی می‌کند.
نام اثر: Norwegian Pavilion at the 1958 Brussels World Exhibition. سال: ۱۹۵۸. مکان: بروکسل، بلژیک. کانسپت: این پاویون، اولین پروژه بین‌المللی فهن در ۳۴ سالگی، بر پایه نمایش هویت نروژی در چارچوب مدرنیسم جهانی بود. ایده اصلی، ایجاد فضایی باز که افق‌های طبیعی نروژ را تداعی کند، با استفاده از فرم‌های ساده و نور پراکنده.
متریال‌ها: بتن خام، شیشه و چوب محلی نروژی. چالش‌ها: فهن باید با بودجه محدود و زمان کوتاه، ساختمانی موقت بسازد که همزمان مدرن و فرهنگی باشد. او با ادغام عناصر طبیعی مانند نور شمالی شبیه‌سازی‌شده، چالش را حل کرد. تأثیرات فرهنگی: این اثر، نروژ را به عنوان کشوری نوآور معرفی کرد و تأثیر بر فرهنگ عامه داشت، جایی که بازدیدکنندگان احساس “پیوند با طبیعت” می‌کردند. از نظر زیست‌محیطی، استفاده از مواد قابل بازیافت، پیشگامی در پایداری بود.
پیوستگی با آثار دیگر: این پاویون، پایه‌ای برای تمرکز فهن بر نور و افق در پروژه‌های بعدی شد. ارتباط با جریانات جهانی: شبیه به کارهای لوکوربوزیه در نمایشگاه‌ها، اما با طعم اسکاندیناویایی.
نقد شخصی: این اثر مهم است زیرا اولین گام فهن به سوی شهرت جهانی بود و متمایز از پاویون‌های دیگر به دلیل سادگی شاعرانه‌اش. چرا متمایز؟ چون در عصر پساجنگ، جایی که معماری نماد قدرت بود، فهن هویت محلی را بدون اغراق برجسته کرد. این نوآوری، استانداردهای پاویون‌های نمایشگاهی را تغییر داد و الهام‌بخش معماران معاصر مانند اسنوئتا شد.
جهت مشاوره و یا خرید آجر نما کلیک کنید.
نام اثر: Nordic Pavilion at the Venice Biennale. سال: ۱۹۶۲. مکان: ونیز، ایتالیا. کانسپت: طراحی برای نمایش هنر اسکاندیناوی، با تمرکز بر ادغام طبیعت شهری ونیز با هویت شمالی. فهن درختان موجود در سایت را حفظ کرد و سقفی با بازشوها ساخت تا نور از میان شاخه‌ها بتابد، ایجاد فضایی که “نور شمالی” را شبیه‌سازی کند.
متریال‌ها: بتن مسلح برای دیوارها، سقف شیشه‌ای و بتن، و چوب برای جزئیات. چالش‌ها: سایت محدود ونیز و نیاز به حفظ درختان، فهن را وادار به نوآوری کرد؛ او درختان را بخشی از ساختمان کرد. تأثیرات فرهنگی: این پاویون، نمادی از اتحاد اسکاندیناوی شد و بر فرهنگ عامه تأثیر گذاشت، جایی که بازدیدکنندگان احساس “همزیستی با طبیعت” می‌کردند. زیست‌محیطی: حفظ درختان، پیشگامی در طراحی سبز بود، که امروز در موضوعات امروزی مانند تغییرات اقلیمی اهمیت دارد.
پیوستگی: این اثر، توسعه مفهوم افق از بروکسل است و به موزه هاماردومن منجر شد. ارتباط جهانی: شبیه به کارهای لویی کان در بازی با نور، اما منحصربه‌فرد در ادغام گیاهان.
نقد شخصی: اهمیت این اثر در نوآوری‌اش در ادغام طبیعت زنده با بتن است؛ متمایز از آثار مدرن دیگر که طبیعت را نادیده می‌گرفتند. این تغییر استاندارد، معماری را به سوی پایداری سوق داد و برای من، نمادی از خلاقیت فهن در محدودیت‌هاست.
نام اثر: Hamardomen Museum. سال: ۱۹۶۷-۱۹۷۹. مکان: هامار، نروژ. کانسپت: ادغام خرابه‌های یک کلیسای قرن چهاردهمی با ساختار مدرن، برای نمایش تاریخ محلی. فهن رمپ‌هایی بتنی ساخت که بازدیدکنندگان را از میان خرابه‌ها عبور دهد، ایجاد گفتگویی بین گذشته و حال.
متریال‌ها: بتن خام، شیشه و فولاد، با حفظ سنگ‌های تاریخی. چالش‌ها: حفظ میراث فرهنگی بدون آسیب، که فهن با طراحی غیرتهاجمی حل کرد. تأثیرات فرهنگی: این موزه، هویت نروژی را زنده کرد و بر فرهنگ عامه تأثیر گذاشت، جایی که مردم تاریخ را “زنده” تجربه می‌کنند. زیست‌محیطی: استفاده از مواد محلی، پایداری را ترویج داد و امروز در بحث‌های میراث جهانی اهمیت دارد.
پیوستگی: این اثر، اوج فلسفه افق فهن است و به موزه یخچال منجر شد. ارتباط جهانی: شبیه به کارهای کارلو اسکارپا در ادغام تاریخ، اما با تمرکز شمالی.
نقد شخصی: این اثر مهم است زیرا معماری را به عنوان “ماشین زمان” تعریف کرد؛ متمایز از موزه‌های سنتی به دلیل عمق احساسی‌اش. برای من، نوآوری در چالش‌های تاریخی، آن را به مرجعی برای معماران پایدار تبدیل کرده است.
جهت مشاوره و یا خرید پودر بندکشی آجر کلیک کنید.
آثار فهن، اهمیت‌شان در معماری معاصر را از چندین زاویه نشان می‌دهند. اول، نوآوری در پایداری: او پیش از جنبش سبز، ساختمان‌هایی طراحی کرد که با طبیعت همزیستی دارند، مانند حفظ درختان در ونیز. دوم، تأثیر فرهنگی: آثارش هویت اسکاندیناوی را جهانی کرد و بر معماران مانند پیتر زومتور تأثیر گذاشت. سوم، پیوستگی فکری: از بروکسل تا هاماردومن، روند تمرکز بر نور و افق، معماری را از حالت ایستا خارج کرد. در مقایسه با رقبا، مقالات موجود اغلب کلی هستند، اما اینجا زوایای نو مانند تأثیر بر زندگی مردم – مثلاً چگونه موزه هاماردومن حس تعلق ایجاد می‌کند – بررسی شد. فهن استانداردها را تغییر داد: چگونه؟ با نشان دادن که مدرنیسم می‌تواند محلی و انسانی باشد.
سورره فهن، با فلسفه ادغام طبیعت و مدرنیسم، اهمیت آثارش را در معماری معاصر تثبیت کرد. او نه تنها ساختمان ساخت، بلکه افق‌هایی خلق کرد که انسان را به تأمل وامی‌دارند. جایگاهش در تاریخ، به عنوان برنده پرایتزکر و الهام‌بخش نسل‌ها، غیرقابل انکار است. تأثیر بلندمدت: در منطقه اسکاندیناوی، او پایداری را ترویج داد و جهانی، معماری را انسانی‌تر کرد. در دنیای امروز، جایی که چالش‌های اقلیمی غالب است، فهن همچنان مرجع است. این معمار افق‌ها، میراثی جاودان گذاشت که خوانندگان را به فکر وامی‌دارد: چگونه معماری می‌تواند جهان را بهتر کند؟
جهت مشاوره و یا مشاهده قیمت آجر نسوز آذرخش کلیک کنید.
دیدگاهتان را بنویسید